ALGOFOBİ

ALGOFOBİ 

(ACI KORKUSU)

Agliofobi olarak da adlandırılan algofobi, aşırı, irrasyonel, ezici ve sürekli bir fiziksel acı korkusudur. Yunanca, ἄλγος  (álgos) "acı" ve φόβος (phóbos) "korku" anlamına gelir.

Davranış psikoloğu Sabino Metta'ya göre fobik tepki öğrenilmiş bir davranıştır. Bu tepkinin yaygın bir örneği, tüm arkadaşlarının çeşitli rahatsızlıklarını ve ağrılarını duyan yaşlı bir kişidir. Kişi, başına bir şey gelmeden önce sorunları tahmin etmeye ve sonuçlarını deneyimlemeye başlayacaktır. Bu probleme sahip kişilerde muhtemelen hiperaljezi vardır.

Bir akıl sağlığı tarama aracı olan Ağrı Korkusu Anketi (şu anda FPQ-III), geçmişte algofobiyi test etmek için kullanılmış ve iyi bir iç tutarlılığa ve test-tekrar test güvenilirliğine sahip olduğu bulunmuştur.

Algofobisi olan biri acı çekerken, acı çekme düşüncesi ya da acı çekme anısı karşısında yoğun korku, endişe ya da panik duyguları yaşayacaktır. Ayrıca, acı çekebilecekleri veya riskli olarak algıladıkları durumlara yol açarken beklenti kaygısı yaşamaları da muhtemeldir.

*Kronik ağrı durumları olan kişilerde veya daha önce ciddi bir ağrı yaşamalarına neden olan bir sağlık durumu veya yaralanması yaşayan kişilerde daha yaygındır. Ağrılarının geri döneceğinden veya ağrılarının kötüleşeceğinden korkabilirler.

Acıdan hoşlanmamak ve hatta acıdan korkmak son derece normaldir.  Ağrı korkusunun genellikle bir kişinin günlük yaşamı üzerinde önemli bir etkisi yoktur. Ancak ağrı yaşadıklarında ya da yaşama ihtimalleri doğduğunda, (diş tedavisi, ameliyat öncesi vs. gibi) bu durumun düşüncesi kişileri yoğun stres ve korkuya itebilir. Risk son derece düşük olsa bile, yaralanmayla sonuçlanabilecek herhangi bir davranış veya faaliyette bulunmayı reddedebilirler. Bazı durumlarda, acı korkusundan ötürü kişi, evinden çıkmayı reddedebilir.

Algofobi Bunları İçerebilir

-Ağrı ile karşılaşıldığında, ağrı hakkında düşünürken ya da ağrıyı beklerken aşırı korku, panik ya da kaygı duyguları

-Kontrol edilmesi zor olan korku, panik veya kaygı duyguları

-Kaçınma davranışlarına girişmek veya günlük aktivitelere engel olmak

Örneğin, riskli bulduğunuz sağlığınızı veya esenliğinizi etkileyebilecek bir durum söz konusuyken herhangi bir faaliyette bulunmamak

-Ağrı hakkında düşünürken beklenti kaygısı veya endişesi yaşamak

-En az altı ay süren acı korkusu

-Günlük yaşamınızı, genel esenliğinizi veya güvenlik duygunuzu engelleyen bir acı korkusu

Ağrı ve ağrı algısı subjektiftir. Bu, herkesin aynı şekilde ağrı yaşamadığı anlamına gelir. Ağrının algılanması ve yoğunluğu fizyolojik, duygusal ve bilişsel durumunuza bağlı olabilir. Her insanın hem biyolojik hem de psikolojik faktörlerden etkilenebilen bireysel bir ağrı toleransı vardır. Vücudunuzda ağrıya neden olan bir şey olduğunda, ağrı alıcıları sıcaklık, basınç veya kimyasallardan uyarı alır. Daha sonra beyninize ve omuriliğinize bir ağrı mesajı gönderen özel sinir hücrelerini iletirler. Beyniniz ağrı mesajını alıp yorumladıktan sonra, ağrıyla en iyi nasıl başa çıkacağına karar verir.

Ağrı, algofobisi olan kişiler için bir endişe kaynağı olduğundan, acıyı yaşamak, savaş ya da kaç tepkisine neden olabilir. Bu, bir tehdit veya tehlike algısının, sempatik sinir sisteminizi harekete geçiren hormonların ani bir şekilde salınmasına neden olduğu otomatik bir fizyolojik tepkidir. Vücudunuz daha sonra, algılanan tehlikeyle savaşmanıza veya ondan kaçmanıza yardımcı olmak için adrenalin ve noradrenalin gibi katekolaminler salgılar. Bu, artan kalp hızı ve kan basıncı, hızlı solunum ve kas gerginliği gibi fizyolojik semptomlara neden olabilir. Algofobisi olan biri acı çektiğinde veya ağrıyı önceden tahmin ettiğinde, bu, beyinlerini saldırı altında olduklarına inandırabilir ve fobilerinin semptomlarını kötüleştirebilir.

Algofobi, farklı insanlarda farklı şekilde ortaya çıkan, oldukça bireyselleştirilmiş bir fobidir. Acıyı deneyimlemenin birçok farklı yolu olduğundan, algofobisi olan birinin fobisine bağlı birçok farklı korkusu olabilir.

Algofobisi olan biri, acı çekme olasılığından kaçınmak için aşırı çaba sarf edebilir. Yaralanma, acı çekme riskini azaltmak için belirli yerlerden, durumlardan ve faaliyetlerden kaçınabilirler. Örneğin yağmur yağmışsa, yer buzluysa, hava karanlıksa evden çıkmayı reddedebilir, herhangi bir fiziksel aktivitede bulunmayı reddedebilirler.

Kaçınma davranışları, acıdan kaçınmanıza, acı hissetme, olumsuz düşünce ve duygularla sonuçlanabilecek herhangi bir tetikleyiciyle karşılaşma olasılığınızı azaltmanıza yardımcı olmak için tasarlanmış olsa da, kaçınma davranışlarının paradoksal bir etkisi olabilir, yani aslında korkunuzu güçlendirir ve sonuç olarak korkunuzu artırır. Gelecekte daha şiddetli semptomlarla karşılaşılabilir. Kaçınma davranışlarının sosyal hayatınız, ilişkileriniz ve günlük görevleri yerine getirme beceriniz üzerinde de olumsuz bir etkisi olabilir.

Algofobisi olan bir kişi, ağrıya maruz kalma riski önemsiz olsa bile, kaygı, korku veya panik gibi olumsuz düşünceler, duygular yaşayacaktır. 

Korkunuzun tehlikeyle orantısız olduğunun farkında olsanız bile, muhtemelen olumsuz düşünce kalıplarınızı, duygularınızı ve davranışlarınızı kontrol edemeyeceksiniz.

Algofobi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer fobilerle bağlantılı olabilir ve bunlarla birlikte ortaya çıkabilir:

Thanatophobia : Aşırı ölüm veya ölme korkusu

Hemofobi : Aşırı derecede kan korkusu

İyatrofobi : Doktorlardan ve tıbbi bakımdan aşırı bir korku

Agorafobi : Güvenli ortamlardan (eviniz gibi) ayrılma veya kaçmanın zor olabileceği bir yerde bulunma korkusu

Nosocomephobia : Hastanelerden aşırı derecede korkma

Risk Faktörleri

-Daha önce karmaşık bölgesel ağrı sendromu (CRPS) gibi kronik bir ağrı durumuna sahip olmak 

-Hiperaljezi olması (ağrıya karşı artan hassasiyet ve ağrıya aşırı tepki)

-Allodiniye sahip olmak (genellikle ağrıya neden olmayan bir şeyden ağrı yaşamak)

-Daha önce, hayatınızı etkileyen şiddetli ağrı veya ağrıya neden olan tıbbi bir durum, yaralanma yaşamak

-Size yakın birinin şiddetli, yaşamı sınırlayıcı bir acı çekmesi

-Şiddetli acı çeken insanları sıklıkla gördüğünüz bir meslekte çalışmak

-Daha önce acı ve ağrıya neden olan herhangi bir şey içeren travmatik, korkutucu, olumsuz veya acı verici bir deneyime sahip olmak

-Tanatofobi veya iatrofobi gibi ilgili başka bir fobiye sahip olmak

-Duyusal işleme bozukluğu veya duyusal zorluklara sahip olmak

-Algofobili yakın bir aile üyesine, örneğin bir ebeveyne veya kardeşe sahip olmak

-Başka bir fobisi olan bir ebeveyn veya kardeş gibi yakın bir aile üyesine sahip olmak

-Çocukluk veya ergenlik döneminde algofobiye maruz kalmak

-İçsel olarak daha endişeli veya gergin bir kişi olmak

-Halihazırda anksiyete bozuklukları veya diğer akıl sağlığı sorunlarını yaşıyor olmak 

-Ciddi bir yaşam stresinden geçmek, normalden daha yüksek stres seviyelerine sahip olmak veya yüksek bir zihinsel durumda olmak (özellikle bu süre zarfında ağrı korkusuna maruz kalırsanız veya ağrı içeren olumsuz bir deneyim yaşarsanız)

-Uyuşturucu ya da alkol bağımlılığı gibi bir madde kullanım bozukluğuna sahip olmak

Belirtiler

Psikolojik Belirtiler

-Normal durumlar veya faaliyetler için olası riskleri felakete uğratmak ve olası en kötü sonucu tasavvur etmek

-Risklerle orantılı olmayan korku, endişe veya panik duyguları

-Riskle orantısız olduğunun farkında olsanız bile korkunuzu, paniğinizi kontrol edememek

-Tetikleyici, 'riskli' durumlara giden yolda beklenti kaygısı yaşamak

-Duyarsızlaşma, derealizasyon (artık çevrenizde olup bitenleri anlamadığınızı veya gerçeklikle bağınızı kaybettiğinizi hissettiğiniz durum)

-Korkunuz yüzünden hareketsiz, donmuş hissetmek

-Savunmasız ve niteliksiz hissetmek

-Tetikleyici durumlarda konsantre olmakta ya da normal şekilde işlev görmekte güçlük çekme

-Kontrolü kaybediyormuş gibi hissetmek

-Ağrı hakkında sık sık rahatsız edici kabuslar görmek

-Tehlikede olduğunuzu hissetmek veya yaklaşan bir kıyamet duygusuna sahip olmak

-Ölüyormuş gibi hissetmek

Davranışsal Belirtiler

-Vücudunuzdaki herhangi bir acıya veya vücudunuzdaki herhangi bir değişikliğe takıntı noktasına kadar aşırı uyanık olmak

-Bir hastalık veya durum için tıbbi yardım, tedavi aramamak

-Aşırı parasetamol veya ibuprofen gibi ağrı kesici ilaçlar almak

-Tetikleyici durumlar sırasında veya öncesinde yemek yiyememek, iştahsız olmak

-Tetikleyici durumlara yol açan uyku sorunları, uykusuzluk

-Acı hakkında konuşmayı, düşünmeyi reddetmek

-Evinizi veya güvenli olduğunu düşündüğünüz başka bir yeri terk etmek istememek

-Güvenli hale getirmek için evinizde mantıksız, aşırı değişiklikler yapmak

Fizyolojik Belirtiler

-Nefes almada güçlük, hızlı nefes alma veya hiperventilasyon

-Nefes alamıyormuş gibi hissetmek

-Kalp çarpıntısı veya kalbiniz çarpıyormuş gibi hissetme

-Yüksek kan basıncı

-Göğsünüzde sıkışma veya göğüs ağrıları

-Boğulma hissi

-Yutmakta güçlük çekmek veya boğazınıza bir şey takılıyormuş gibi hissetmek

-Aşırı terleme (hiperhidroz)

-Titreme

-Baş dönmesi veya sersemlik hissi

-Kafa karışıklığı, yönelim bozukluğu

-Mide ağrısı

-Mide bulantısı, kusma veya tuvalete gitme ihtiyacı hissetme

-Midenizde kelebekler uçuşuyormuş gibi hissetmek

-Özellikle ellerinizde, ayaklarınızda, kollarınızda, bacaklarınızda uyuşma veya karıncalanma

-Kuru ya da yapışkan bir ağız

-Olağandışı ağrı veya baş ağrıları (daha sonra fobinizin semptomlarını kötüleştirebilir)

-Kas gerginliği veya kaslarınız sertmiş gibi hissetmek

-Sıcak ve soğuğa karşı alışılmadık bir hassasiyet

-Alışılmadık derecede yorgun, bitkin hissetmek

-Özellikle yüzde soluk, kızarık cilt

-Panik atak yaşamak

Tedavi

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Algofobisi olan kişiler genellikle semptomlarının otomatikliğini deneyimlediğinden, yani semptomları genellikle otomatik ve bilinçaltında ortaya çıktığı için, bu fobisi olan birçok kişi semptomlarının nereden kaynaklandığının ve neden böyle düşündüklerinin ve hissettiklerinin farkında değildir. BDT, neden acıdan korktuğunuzu ve neden böyle düşündüğünüzü, hissettiğinizi ve davrandığınızı belirlemenize yardımcı olabilir.

Kabul ve Taahhüt Terapisi (ACT)

ACT, algofobi tedavisinde etkili olabilecek bir terapi türüdür. ACT, düşüncelerinizi değiştirmek yerine, düşüncelerinizi ve duygularınızı geçerli kabul etmeye odaklanır. Düşünceleriniz ve duygularınızla olan ilişkinizi değiştirmeyi, onları daha yönetilebilir hale getirmeyi ve sizi kontrol etmemesini sağlamayı amaçlar.

Bu, hayatınızı kontrol etmelerine izin vermek yerine korkularınızla doğrudan yüzleşmenizi sağlar.

ACT, herhangi bir olumsuz düşünce ve duyguyla etkili bir şekilde başa çıkmanızı sağlamak için size farkındalık becerileri öğretir.

Üç ana odağı vardır:

1. Defüzyon: Olumsuz düşünceleri, inançları, duyguları ve anıları bırakmak

2. Kabul: Olumsuz düşünce ve duyguları kabul etmek ve direnç göstermeden gelip gitmelerine izin vermek

3. Şimdiki zamanla temas: Olumlu ya da olumsuz, şimdiki zamanla tamamen ilgilenmek

ACT, kabul stratejileri, farkındalık teknikleri ve davranışsal yaklaşımların bir kombinasyonunu kullanır.

Maruz Kalma Terapisi

Sistematik duyarsızlaştırma olarak da bilinen maruz bırakma terapisi, güvenli ve kontrollü bir ortamda, daha önce acıya neden olabileceğinden korktuğunuz için kaçındığınız durumlara, faaliyetlere ve hareketlere kademeli olarak maruz kalmayı içerir.  

İlaç Tedavisi

Fobinizin yanı sıra ağrı ya da kronik bir ağrı durumu yaşıyorsanız, ağrınızı yönetmenize yardımcı olması için size ağrı kesiciler veya başka ilaçlar önerilebilir.

Bir fobinin semptomlarını tedavi etmek için sıklıkla ilaç önerilmez. Bununla birlikte, fobinizin yanı sıra başka bir zihinsel sağlık sorunu yaşıyorsanız, fobiniz yaşamınızı önemli ölçüde olumsuz etkiliyorsa, size anti-depresanlar veya anti-anksiyete ilaçları gibi ilaçlar önerilebilir. İlaç genellikle algofobisi olan biri için tek tedavi seçeneği olarak reçete edilmez ve bunun yerine muhtemelen BDT gibi başka bir tedavinin yanında verilecektir.